UX design to najlepsza droga do tego, aby nasz produkt cyfrowy spełniał oczekiwania użytkowników. Jednak, aby cieszyć się z efektów pracy zespołu projektowego UX, najpierw musimy ułożyć sobie z nim odpowiednie relacje. W jaki sposób połapać się w procesie, o którym jeszcze do niedawna nic nie wiedzieliśmy? Kiedy zgłaszać uwagi, przedstawiać naszą wizję, a kiedy uważnie słuchać i pozwolić projektantom działać? I wreszcie, jak odnaleźć się wśród tych wszystkich tajemniczych pojęć, które wydają się istnieć tylko po to, aby uprzykrzać nam życie? Tekst, który czytasz to odpowiedzi na wszystkie te pytania. Dzięki nim gładko przebrniesz przez proces współpracy z zespołem projektowym UX.

UX – czym jest, dokąd zmierza i którędy?

UX czyli skrót od User Experience oznacza zbiór doświadczeń, jakie odczuwa użytkownik korzystając z produktu (najczęściej z produktu cyfrowego). Celem osób biorących udział w procesie projektowania UX jest więc dostarczenie jak najlepszych doświadczeń dla użytkowników produktów. Proces tworzenia projektu jest uzależniony od specyfiki produktu. Jego ramy i poszczególne elementy nie są sztywne, a czasami wzajemnie się przenikają.

Proces projektowania możemy opisać za pomocą rozpowszechnionego przez British Design Council modelu Double Diamonds, na który składają się:

• Odkrywanie

• Definiowanie

• Rozwój

• Dostarczanie

Odkrywanie i definiowanie dotyczą problemu, a rozwój i dostarczanie – rozwiązania. Model nie jest jednak linearny, a uczestnicy projektu mogą przeskakiwać pomiędzy etapami, mając na uwadze znalezienie działających rozwiązań.

W projektowaniu UX bardziej niż nieprzekraczalne ramy liczy się wspólny cel, współpraca i efekty. Jednak jeśli znajdujemy się na pozycji interesariuszy to poznanie przybliżonego schematu procesu projektowania, a także osób, które są odpowiedzialne za poszczególne etapy pozwoli nam na lepszą komunikację z zespołem projektowym.

Za pierwszy etap procesu projektowania możemy przyjąć badania i analizę UX. Jest to moment na ścisłą współpracę z zespołem klienta. Badania i analiza specyfiki produktu, analiza ograniczeń i wymagań modelu biznesowego, a także analiza konkurencji to czas, w którym zespół projektowy musi „wejść w buty klienta” i zbadać potrzeby użytkowników. Ten etap procesu wymaga od badaczy szybkiego przyswajania wiedzy i zdolności do uchwycenia istoty branży. Badania i analiza UX to czas na znalezienie odpowiedzi na takie pytania jak:

• Jakie są wcześniejsze doświadczenia użytkownika w korzystaniu z podobnych produktów?

• Jaki będzie model biznesowy? Co będzie wyróżnikiem produktu?

• Kto jest grupą docelową? Jakie są przyzwyczajenia użytkowników?

• Jakie są standardy w branży i rozwiązania stosowane przez konkurencję?

Po przeprowadzeniu badań i analizy UX niekiedy przychodzi czas na stworzenie strategii. Nie jest to jednak element konieczny - zdarza się, że klient posiada już gotowy plan działania. Pod pojęciem strategii rozumieć możemy poszukiwanie odpowiedzi na takie pytania jak:

• Jakie cechy i funkcjonalności ma posiadać produkt?

• Czym będziemy się wyróżniać na tle konkurencji?

• Jaką potrzebę użytkowników chcemy zaspokoić?

Po badaniach i ewentualnej strategii przychodzi czas na koncepcję UX. Na tym etapie zespół wykorzystuje wnioski z badań i decyduje o tym, jak ekrany będą wyglądały w praktyce. To właśnie wtedy kształtuje się ich wygląd, dobierane są treści, planowane ścieżki użytkowników, a także opisywane relacje, jakie będą zachodziły pomiędzy poszczególnymi ekranami. Na tym etapie odpowiadamy na następujące pytania:

• Jak stworzyć intuicyjną nawigację?

• Jak podzielić informacje na odpowiednie kategorie i jednocześnie nie przebodźcować użytkownika?

• Które informacje będą potrzebne użytkownikowi na danym kroku?

Wreszcie przychodzi czas na fazę projektowania UX. Jest to etap, na którym zespół wizualizuje ekrany, rozmieszcza poszczególne elementy i przedstawia relacje między nimi. Projekt, który powstaje w wyniku procesu projektowania zawiera:

• sposób rozmieszczenia informacji na ekranach i relacje między nimi,

• elementy, które powinny zostać mocniej wyeksponowane,

• hierarchię elementów w całym produkcie,

• sposób komunikacji z użytkownikiem.

I teraz czas na etap, którego umiejscowienie w procesie pozwoli nam rozstrzygnąć odwieczny dylemat: czym różni się UX designer od UI designera? Jest to faza projektowania UI, gdzie w roli głównej pojawia się UI designer. Jest on odpowiedzialny za aspekt wizualny produktu, natomiast UX designer powinien zapewnić użytkownikom jak najlepsze doznania podczas jego użytkowania. Oczywiście rozróżnienie to jest umowne, a kompetencje UX i UI designerów mają wiele wspólnego. Jednak dla lepszego zrozumienia procesu możemy śmiało przyjąć, że UX designer ma za zadanie jak najlepiej zrozumieć potrzeby użytkowników, a UI designer – ma je wdrożyć na grunt praktyczny. Widzimy więc, że do zaprojektowania dobrego produktu, konieczna jest ścisła współpraca UX i UI designerów. Ale wróćmy jeszcze na moment do UI designera. W jego kompetencjach leży dbałość o takie kwestie jak:

• Czy niczego nie pominęliśmy podczas etapu projektowania użyteczności?

• Czy ostateczny wygląd produktu odpowiada jego wizji?

• Czy ostateczny wygląd odpowiada użytkownikom?

• Czy hierarchia elementów jest taka sama jak przedstawiona na makietach?

Zaprojektowanie produktu to jeszcze nie koniec. Kiedy ten jest już gotowy, przychodzi kolej na testy i optymalizację UX. Na tym etapie weryfikacji poddane zostaną takie zagadnienia jak:

• Czy rozwiązanie jest użyteczne i spełnia oczekiwania użytkowników?

• Jak użytkownicy radzą sobie z wykonywaniem głównych zadań?

• Co można usprawnić w istniejącym produkcie lub prototypie, by generował lepsze wyniki?

No dobrze, znamy już fazy procesu tworzenia projektu UX. Teraz warto, abyśmy poznali osoby, które odpowiadają za każdy z nich. Jeśli zależy nam na tym, aby posługiwać się sztywnym podziałem faza - osoba odpowiedzialna, to niestety nic z tego. Na proces projektowania musimy spojrzeć holistycznie i mieć na uwadze, że zespół projektowy jest kwestią bardzo indywidualną. W zależności od skali i rodzaju projektu, możemy mieć do czynienia z jednoosobowymi zespołami projektowymi, a możemy spotkać się też z załogą liczącą kilkanaście osób. Osoby, które badają i analizują potrzeby klienta, zgłębiają tajniki samego produktu, a wreszcie – badają potrzeby użytkowników to designerzy. Na podstawie zebranych danych tworzą koncepcję produktu, który będzie odpowiadał na potrzeby użytkowników. UX designerzy mogą posiadać wykształcenie kierunkowe, ale nie muszą. W tej roli doskonale sprawdzą się osoby o zacięciu psychologicznym, socjologicznym, statystycy czy graficy. Najważniejsza jest empatia, otwartość i znajomość wagi badań w procesie projektowania.

UI designerzy nie prowadzą już badań, a na ich podstawie projektują ostateczny wygląd interfejsu. To w ich rękach leży ostateczny wygląd ekranu. Co ciekawe, UI designerzy nie zawsze są grafikami. Ich zadaniem jest stworzenie przede wszystkim intuicyjnego i funkcjonalnego interfejsu. Podstawowe umiejętności graficzne są przydatne, jednak nie są niezbędne.

UX design – o czym warto pamiętać?

W procesie projektowania UX jest kilka ważnych kwestii, o których powinniśmy pamiętać. Ich znajomość pozwoli nam lepiej zrozumieć, dlaczego projektanci przekonują nas do konkretnych rozwiązań, które mogą wydawać się mało atrakcyjne bądź niespójne z naszym produktem.

Dostępność – to z pozoru oczywiste zagadnienie w praktyce może przysparzać wielu kłopotów. Mówiąc o dostępności w procesie projektowania UX, mamy na myśli to, że dane rozwiązanie będzie dostępne dla wszystkich użytkowników, także tych, którzy posiadają ograniczenia związane z niepełnosprawnościami. Zasady dostępności regulowane są przez WCAG czyli wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych. Regulacje pomagają uniknąć sytuacji, w których projektanci tworzą rozwiązania cyfrowe, które owszem są innowacyjne i atrakcyjne, ale jednocześnie wykluczają z ich użytkowania osoby niepełnosprawne. Dla lepszego zrozumienia tego problemu warto przyjąć zasadę wedle której za osoby sprawne możemy się uważać tylko chwilowo – z biegiem lat pogorszeniu ulega nasz wzrok, słuch, a niekiedy także nadgarstki. Designer projektując więc rozwiązania dostępne dla osób z ograniczeniami, projektuje je także dla siebie.

4 główne zasady WCAG to:

1. Dostrzegalność

2. Interaktywność

3. Zrozumiałość

4. Rzetelność

Kolejnym elementem, który jest ściśle związany z dostępnością jest inkluzywność. Język inkluzywny to nic innego, jak język, który nikogo nie wyklucza. Dbałość o to, aby komunikaty, które pojawiają się w produktach cyfrowych były inkluzywne jest naturalną konsekwencją przenikania się świata analogowego ze światem online. Użytkownicy postrzegają produkty digitalowe jako aktorów społecznych. Warto jest więc pamiętać o tym, że język naszych produktów nie może zakładać, że naszym odbiorcą jest heteroseksualny mężczyzna o białym kolorze skóry. Formularze pojawiające się na stronach naszych produktów mogą dyskryminować osoby, które nie definiują się jako żadna z płci. Język treści pojawiających się na naszych produktach powinien być neutralny płciowo, nie dopuszczać do dyskryminacji rasowej czy dyskryminacji kobiet – powinien zawierać również feminatywy. Najlepiej projektować produkty według spójnej i przemyślanej strategii językowej.

Celem UX designu jest intuicyjny interfejs. Po czym możemy go rozpoznać? Użytkownik z łatwością go czyta, bez trudu dostrzega jego elementy i bez problemu je rozumie.

W UX ogromną rolę odgrywają badania. Osoby, które je przeprowadzają powinny dążyć do obiektywizmu, nie stawiać siebie w roli użytkownika i nie nadinterpretować ich wyników. Zadanie to wymaga profesjonalnego podejścia. Już na etapie zapisywania wyników badań, projektant może opatrzyć je swoimi własnymi opiniami i filtrami. Te z kolei, z pozoru mogą wydawać się logiczne, jednak zakrzywiają rzeczywisty obraz i mogą doprowadzić do tego, że produkt nie będzie spełniać oczekiwań użytkowników.

Zdarza się, że nasze założenia odnośnie produktu nie są tożsame z potrzebami odbiorców. Jak sobie z tym poradzić? Przede wszystkim, wspólnie z zespołem projektowym UX musimy wypracować strategię, która będzie jednocześnie uwzględniała nasze cele biznesowe i potrzeby użytkowników. Pamiętajmy, że produkt powstaje dla jego odbiorców i to ich zadowolenie przekłada się na jego sukces. Warto więc korzystać z wyników badań odzwierciedlających ich faktyczne potrzeby.

Jak już wiemy projektowanie to tylko jeden z elementów procesu tworzenia produktu. Działania UX designerów obejmują także wdrożenie rozwiązania i sprawdzanie jego funkcjonowania. Designerzy współpracują z writerami i deweloperami. Jako interesariusze starajmy się więc formułować nasz feedback jak najbardziej zrozumiale i pamiętajmy, że projektanci, z którymi współpracujemy muszą przekazać go także innym.

Komunikacja z UX w praktyce

Wiemy już, jak wyglądają założenia UX i proces projektowania od strony teoretycznej. A co z praktyką?

Najważniejszy jest oczywiście przepływ informacji. Współpraca na linii zespół UX - interesariusz zaczyna się już na etapie badań i analizy UX. Pamiętajmy, że dla zespołu projektowego to bardzo ważny etap. Odpowiednie zrozumienie istoty i przeznaczenia produktu, pozwoli im na podjęcie właściwych działań. Niestety bardzo często zdarza się tak, że klienci traktują etap przekazania informacji o produkcie po macoszemu. Projektanci projektują produkt tak, aby spełnił oczekiwań użytkowników. Zadbajmy więc o to, aby otrzymali wyczerpujące informacje. Dzięki temu unikniemy rozczarowań i nieporozumień na późniejszych etapach projektu.

Opracowywanie koncepcji jest sprawdzianem tego, czy rozumienie przeznaczenia produktu przez zespół UX pokrywa się z założeniem klienta. Na tym etapie jest również miejsce na wymianę uwag odnośnie wizji klienta i sugestii UX designerów, którzy są niejako adwokatami użytkowników. Doświadczenie pokazuje, że owocne wypracowanie spójnej koncepcji pozwala podjąć działania, które będą zadowalające zarówno dla zespołu klienta, jak i dla designerów, czyli reprezentantów użytkowników.

Pamiętajmy, aby akceptując postępy w pracy projektowej wyrażać uwagi jak najbardziej precyzyjnie. Konkretny feedback pozwala na szybsze osiągnięcie zamierzonych efektów. Bardzo często pojawiają się sytuacje, w których klient odnosi się do jednego z elementów projektu. Ma na myśli niewielką, wręcz kosmetyczną poprawkę, jednak formułuje swój komunikat w sposób na tyle skomplikowany, że projektant traci cenny czas, na wprowadzanie poprawek po omacku. Później okazuje się, że wcale nie były one konieczne. Najlepiej byłoby również, aby za proces komunikacyjny było odpowiedzialnych jak najmniej osób. Im więcej pośredników ma dany komunikat, tym większym zniekształceniom poznawczym ulega.

No dobrze, a co zrobić w sytuacji, w której w fazie koncepcyjnej mieliśmy wrażenie, że projektanci doskonale rozumieją specyfikę naszego produktu, a okazuje się, że prototyp zupełnie odbiega od naszych oczekiwań? Na początek upewnijmy się, czy nie wynika to z przestrzegania przez projektantów norm i reguł, o których my zapomnieliśmy. Pamiętajmy, że zadaniem UX designera jest diagnozować i rozwiązywać problemy użytkowników. Jeśli wizja nasza i projektantów została kompletnie rozmyta, najlepiej będzie po prostu jeszcze raz skonfrontować nasze założenia. Konstruktywny feedback pisemny może nie wystarczyć. Jednak spotkanie i wspólna burza mózgów pozwolą już na wypracowanie rozwiązania.

Ułożenie pracy z zespołem projektowym to kwestia niezwykle indywidualna. Najlepiej jednak korzystać z wiedzy UX designerów i postawić na spójną i jasną komunikację. Wtedy możemy mieć pewność, że wspólnie osiągniemy zamierzony cel.